تحقیق نظريه نقطه تثبيت تحقیق, نظريه, نقطه, تثبيت بسمـه تعـالــي
موضوع:
نظريه نقطه تثبيت
بيان مسئله :
همه ما چه مرد و چه زن قطعا گاهگاهي با مساله وزن و تغييرات آن برخورد
داشته ايم . و حتي ـ به ويژه در دوره نوجواني و جواني ـ در اين باره متحمل هزينه هاي هنگفتي شده ايم . هر چند كه مساله وزن ، چاقي و لاغري مساله اي تازه در جامعه بشري نيست اما تغييرات فرهنگي جديد ، رسانه ها ، مدها و… همگي سبب حساسيت مردم در اين باره شده است . فرهنگ جديد با تاكيدي كه برلاغري و زيبايي اندام دارد . و با بهره گرفتن از ابزارهايي چون رسانه ها بويژه تلويزيون و سالن هاي مد و آكتورهاي سينما و غيره توانسته است تاثير فراواني بر تفكر بشر امروزي گذاشته و او را بيش از پيش نسبت به وزن بدن و وضعيت ظاهري خود حساس نمايد. حتي گاهي اهل علم نيز دراين جريان تاثير داشته اند مثلا تاكيد زياد پزشكان و پژوهشگران بر اينكه چاقي و اضافه وزن سبب بسياري از بيماريهاي قلبي ـ عروقي ، ديابت و… مي گردد ، در اين مورد چندان بي تاثير نبوده است. البته رابطه چاقي و بيماريهاي مختلف بوسيله بسياري از پژوهش ها مورد اثبات قرار گرفته است ، اما مساله اين است كه توجه عادي با توجه بيمار گونه و حساسيت بيش از حد متفاوت است . بر اثر همين حساسيت هاي بي مورد است كه بيماريهاي رواني با عنوان اختلالات خوردن ( Bulimia , Anorexicuu) به وجود مي آيند.
گرد آورنده اين مبحث بخاطر اهميتي كه اين مساله در جامعه كنوني ما پيدا كرده است و نوجوانان و جوانان به ويژه دختران وقت و انرژي و هزينه زيادي را صرف رسيدگي به آن مي كنند ، بر آن شد كه درباره پايه و اساس اين مساله ( وزن و تغييرات آن ) كه به نظريه نقطه تثبيت (Set point theory) معروف شده است ، اطلاعاتي كسب نمايد .
ادبيات پژوهش :
هر چند كه كتابهاي بسياري در زمينه فربهي ، لاغري و اختلالات خوردن ( بي اشتهايي و پرخوري عصبي ) مطالب زيادي آورده اند ، اما درمورد پايه و اساس اين تغييرات يعني نظريه نقطه تثبيت (Set point theory) دركمتر كتابي به طور مستقيم اشاره شده است ، بنابراين در بخش ادبيات پژوهش ، مطالبي كه تلويحا به اين موضوع اشاره داشته نيز آورده شده و كمتر به حيطه خود اختلالات خوردن پرداخته شده است .
يكي از كتابهايي كه به طور مستقيم به نظريه نقطه تثبيت اشاره كرده است كتاب روانشناسي مرضي تحولي دكتر دادستان ( جلد دوم ) است كه در بخشي تحت عنوان عوامل زيست شناختي عمل هيپوتالاموس را ايجاد كننده نقطه تعادل وزن مي داند . در اين بخش چنين آمده است :
« در دهه هاي اخير ، تاثير عوامل ژنتيكي ـ زيست شناختي در بروز اختلالهاي تغذيه به صورت گسترده اي مورد بررسي قرار گرفته اند . تحقيقات نشان داده اند كه وقتي يكي از همشكمان تك هسته اي به اختلال تغذيه مبتلا مي شود احتمال ابتلاي همشكم ديگر 50% است . در حالي كه چنين مطابقتي در همشكمان دو هسته اي فقط 10% گزارش شده است. »
ـ احتمال ابتلاي يكي از بستگان بيمار به اين اختلال را بين 2 % تا 73% تخمين زده‌اند و خطر ابتلاي يك خويشاوند مونث فرد مبتلا را پنج بار بيش از گروه كنترل دانسته‌اند.
( استروبر و همكاران 1985) . اين يافته ها جنبه خانوادگي اختلالهاي تغذيه را برجسته ميسازند و نشان مي دهندكه فراواني آنها درخانواده افراد مبتلا به طور معناداري بيشتر است.
در سالهاي اخير ، پژوهشگران كوشش كرده اند تا چگونگي تاثير عوامل زيست شناختي بر اختلالهاي تغذيه را تعيين كنند . پاره اي از محققان بر اين باورند كه افراد مبتلا به اختلال پرخوري ، از لحاظ فيزيولوژيكي نياز فراواني به كربوهيدراتها دارند و به همين دليل در خلال بحران پرخوري ، همواره مواد غذايي كربوهيدات را ترجيح مي دهند . همچنين طرفداران اين نظريه ، به حساس بودن افراد مستعد پرخوري به مواد غذايي واجد كربوهيدرات اشاره كرده اند و متذكر شده اند كه باخوردن مواد كربوهيدرات دار تمايل آنها نسبت به اين مواد بيشترمي شود و در نتيجه ، باز هم مقدار مصرف آنها را افزايش مي دهند تا اين ميل را ارضا كنند . ( ورتمن 1983) . مع هذا بايد گفت كه هنوز محققان نتوانسته اند به دلايلي برله يا عليه اين نظريه دست يابند. (كامر 1995)
ـ پژوهشگران ديگري در قلمرو زيست شناختي به نقش هيپوتالاموس و مفهوم «نقطه تعادل وزن» (weight set point) براي تبيين فرآيند تحول و استقرار اختلال هاي تغذيه توجه كرده اند . ( گروسمن 1990)
هيپوتالاموس بخشي از مغز است كه ضمن كمك به حفظ كنش هاي بدني متعدد ، بر سيستم غدد مترشحه از راه غده هيپوفيز اثر مي كند ، به وسيله ذخيره غني رگهاي خوني خود به تغييرات شيميايي خون پي مي برد و به اطلاعات نوروني درباره رويدادهاي جسماني پاسخ مي دهد.
پژوهشگران توانسته اند دو كانون جداگانه كنترل تغذيه در هيپوتالاموس را از يكديگر متمايز كنند. ( گروسمن 1990)
هيپوتالاموس جانبي (LH) ناحيه كناري هيپوتالاموس است كه فعاليت آن احساس گرسنگي را به وجود مي آورد . وقتي اين ناحيه را در آزمايشگاه حيواني به وسيله الكتريسيته تحريك مي كنند ـ حتي اگر حيوان سير باشد ـ به خوردن ادامه ميدهد . از سوي ديگر ، تخريب LH موجب مي شود تا حيوان از خوردن امتناع كند ، حتي اگر به شدت گرسنه باشد.
به طور خلاصه ، تقطه تعادل وزن يك فرد ، منعكس كننده طيف وزن بدني اوست كه با درنظر گرفتن تاثير عوامل ژنتيكي ، شيوه هاي تغذيه زودرس و نياز جسماني وي به حفظ تعادل دروني ، براي آن فرد ، بهنجار محسوب مي شود . ( لوين 1987) . در صورتيكه وزن به طور معنا داري از نقطه تعادل فردي پايين تر بيايد، هيپوتالاموس با تغيير كنش وري زيست شناختي ، فرآيند فكري و رفتار در صدد بر مي آيد تا وزن را به نقطه تعادل برگرداند. ( پاليوي و هومن 1985).
از ديدگاه نظريه «نقطه تعادل وزن»هنگامي كه افراد رژيم غذايي سختي را پي مي گيرند ، احتمالا وزن آنها از نقطه تعادل پايين تر مي رود و مغز آنها فعاليت جبراني را آغاز مي كند. نشانه هاي روانشناختي ناشي از گرسنگي مانند دلمشغولي نسبت به غذا ، ذخيره مواد غذايي وميل به پرخوري . نشانه هاي كوشش هاي هيپوتالاموس دراستقرار مجدد « نقطه تعادل وزن » به حساب مي آيند . در يك حركت جبراني ديگر ، هيپوتالاموس به تنظيم شرايط بدني به گونه اي مي پردازد كه سلولهاي چربي در سراسر بدن مقادير زيادي از چربي را نگه مي دارند.( وولي و وولي 1985)
وقتي چنين شرايطي بوجود مي آيد، كساني كه رژيم غذايي سختي را دنبال مي كنند متوجه كانون ديگر هيپوتالاموس يا هيپوتالاموس مياني (VMH) قسمت پايين و مياني هيپوتالاموس است كه فعالسازي آن موجب از بين رفتن گرسنگي مي شود و تحريك آن بوسيله الكتريسيته ، حيوانات آزمايشگاهي را از خوردن باز مي دارد. تخريب اين كانون ، جريان هضم غذا در سطح معده و روده ها را تسريع مي كند.مقدار مصرف غذا را افزايش مي دهد و احتمالا به چاقي منجر مي شود( دوگان و بون 1986)
در حال حاضر ، محققان بر اين باورند كه عمل متوالي LH و VMH به تنظيم «ميزان الحراره وزن» ( Weight termostat) دربدن كمك مي كند و موجب مي شود تا افراد بتوانند بدن خود را در سطح وزن خاصي كه « نقطه تعادل وزن» ناميده مي شود نگه دارند . ( گارنر، گارفنيكل 1985) وقتي وزن يك فرد از اين نقطه تعادل پايينتر مي آيد، LH فعال مي شود و وزن كاهش يافته را با ايجاد گرسنگي و مصرف غذا ترميم مي كند. همچنين سطح سوخت و ساز بدن يعني سطح مصرف انرژي آن را كاهش مي دهد. هنگامي كه وزن يك فرد از نقطه تعادل بالاتر مي رود، VMH فعال مي شود تا با