تحقیق, ژئواستراتژي, كنوني, در, قفقاز, جنوبي
تحقیق ژئواستراتژي كنوني در قفقاز جنوبي
ژئواستراتژي كنوني در قفقاز جنوبي
اهميت روز افزون منطقه قفقاز جنوبي به ويژه در مناسبات جديد جهاني و صف بندي قدرتهاي منطقه اي و بين المللي، پژوهش و تحقيق پيرامون اين منطقه، عوامل و پارامترهاي موثر در آرايش قوا و اثرگذاري بر مناسبات آن را در دستور كار موسسات پژوهشي و مراكز مطالعات راهبردي قرار داده است.
ويژگي منحصر بفرد ارتباطي اين منطقه بين اروپا و آسياي مركزي به عنوان منبع بزرگ انرژي، رقابت ويژه روسيه و غرب در اين منطقه كه حياط خلوت سنتي روسيه محسوب مي شود، مناقشات دامنه دار قومي كه بستر بسياري از منازعات در اين منطقه است و عواملي از اين دست، اهميت قفقاز جنوبي را در روابط منطقه اي و حتي بين المللي بيش ازگذشته ساخته است.
متني كه برگردان آن پيش روي شماست به قلم يكي از محققين و صاحبنظران برجسته مسائل ژئواستراتژيك جهاني و منطقه اي به رشته تحرير در آمده است.
بديهي است ترجمه اين مقاله به معني تائيد تمام ادعاهاي نويسنده نبوده و هدف افزودن منابع اطلاعاتي به حوزه هاي كارشناسي مربوطه است.
ژئواستراتژي كنوني در قفقاز جنوبي
در ماههاي اخير روابط روسيه و گرجستان متلاطم شده است .تنش روي داده بين اين دو كشور تنها يك نمونه ازصف بندي گسترده استراتژيك بين غرب وروسيه در منطقه قفقاز جنوبي است. در اين عرصه، كشورها و سازمانهاي مختلف در سطوح منطقه اي و فرامنطقه‌اي، در موضوع امنيت انرژي و ايفاي نقش در معادلات قدرت در منطقه درگير هستند. با در نظر گرفتن اين دو عامل تعيين كننده، اين سؤال مطرح مي شود كه موقعيت كنوني منطقه چيست و چه آينده اي براي آن پيش بيني مي شود ؟
رويكردهاي امنيتي و سياسي- نظامي بازيگران منطقه اي، در ابعاد مختلف بر اين منطقه تاثير گذار است .اين بازيگران شامل گرجستان، ارمنستان و آذربايجان و آتش مناقشات همچنان مشتعل آنان در آبخازيا، اوستيا و قره باغ كوهستاني است .افزون بر آن تاثير و اعمال نفوذ قدرتهاي منطقه اي چون تركيه و ايران و قدرتهاي جهاني مانند ايالات متحده، روسيه و چين، جزئي جدايي ناپذير از آرايش قدرت در منطقه محسوب مي شوند.
علاوه بر كشورها، سازمانهاي بين المللي نيز در اين بازي بزرگ درگيرند. اين سازمانها در سطح منطقه اي عبارتند از سازمان همكاريهاي اقتصادي درياي سياه (B.S.E.C) ، سازمان نيروي درياي سياه (BLACKSEAFOR)، سازمان نيروي درياي خزر (CASFOR)، سازمان همكاري بين گرجستان، اوكراين، آذربايجان و مولداوي (G.U.A.M)، و سازمان پيمان امنيت دست جمعي (C.S.T.O) همراه با سازمان كشورهاي مستقل مشارك المنافع (C.I.S). در سطح بين المللي سازمان پيمان آتلانتيك شمالي (N.A.T.O) و اتحاديه اروپا از وزن مخصوصي در معادلات قدرت منطقه برخوردار مي هستند.
امنيت انرژي
امنيت انرژي موضوعي ديگر در شكل دهي ژئواستراتژي قفقاز جنوبي است. امنيت انرژي امروزه در سطح بين المللي از اولويت بالايي برخوردار است و ايالات متحده، اتحاديه اروپا و ناتو توجه خود را به تهديدات متوجه اين امر معطوف داشته اند. مجموع كشورهاي اتحاديه اروپا در حال حاضر 50 درصد از انرژي مورد نياز خود را وارد مي كنند ( ايالات متحده 58 درصد از نفت مصرفي خود را وارد مي كند ) و تا سال 2030 اين رقم بالغ بر 70 درصد خواهد شد. علاوه بر اين كشورهاي عضو اتحاديه اروپا 25 درصد از انرژي مورد نياز خود را از روسيه وارد مي كنندكه اين رقم احتمالا در سال 2030 به 40 درصد خواهد رسيد ( 45 درصد ديگر انرژي مورد نياز اتحاديه اروپا از خاورميانه تامين مي شود). در كنار اين وابستگي رو به افزوني ، اكنون به ويژه پس از اعمال فشار روسيه به اوكراين جهت افزايش بهاي گاز مصرفي اين كشور در اواخر سال 2005، ديگر آشكار شده است كه سلاح انرژي به جزئي اساسي از سياست خارجي و امنيتي روسيه تبديل شده است.
اهميت ژئوپولتيك قفقاز جنوبي بر وجود منابع انرژي در اين منطقه نيز مبتني است . امنيت در قفقاز ضرورتي حياتي جهت انتقال بدون وقفه نفت و گاز خزر است. منطقه درياي خزر (آسياي مركزي و قفقاز جنوبي ) در بردارنده 3 تا 4 درصد از ذخائر نفت و 4 تا 6 درصد از ذخائر گاز جهان هستند. سهم قفقاز در منابع نفت و گاز جهان به خودي خود قابل توجه نيست اما در شرايط عدم اطمينان به جريان نفت از خليج فارس با توجه به واقيات موجود و نيز امكان استفاده روسيه از انرژي به عنوان يك ابزار قدرت نمايي، انتقال انرژي درياي خزر و آسياي ميانه (ازبكستان و تركمنستان ) به مصرف كننده هاي غربي از طريق قفقاز اهميتي حياتي يافته است.
اهميت منطقه همچنين در پي سياستهاي كشورهاي مصرف كننده انرژي غربي كه در صدد كاهش وابستگي خود به منابع انرژي روسيه و خاورميانه هستند، افزايش يافته است. شماري از كشورها و سازمانهاي غربي در تلاشند تا به انحصار روسيه در انتقال انرژي اوراسيا با ايجاد خطوط انتقال انرژي بديل