فصل دهم

چرخه های زیستی گردش زمین به دور خود در بیست و چهار ساعت چرخه شب و روز را پدید می آورد که متغیرهای فیزیولوژیک و روان شناختی را در دنیای گیاهی و حیوانی تحت تأثير قرار می دهد. اصولا هر رویدادی که در یک نقطه تغییر خاصی در آن به وجود آید و سپس به همان نقطه باز گردد و بدون توجه به مدت لازم برای تغییر، یک چرخه محسوب می شود. زمانی را که یک چرخه برای چرخش کامل نیاز دارد، دوره مینامند. 

چرخه های زیستی مهم بدن انسان عبارت اند از چرخه شبانه روزی با یک دوره ۲۴ ساعته و عادت ماهانه زنان با یک دوره بیست و هشت روزه. نتایج بررسیها نشان می دهند که چرخه شبانه روزی نتیجه منفعل ناشی از چرخه روشنایی تاریکی نیست، بلکه نشان دهنده فعالیت ساعت درونی ارگانیزم است که تناوب آن با ساعت بیرونی اختلاف دارد و بنابراین نمی تواند متأثر از عوامل جغرافیایی و بیرونی باشد. 

الف(ساعت زیستی

 نخستین دلایل مبنی بر وجود ساعت زیستی به ارگانیزم بدون مغز، درخت گل ابریشم مربوط می شود که در روز برگ خود را باز و در شب جمع می کند. پیش از این تصور می شد که گیاه یک نوع حرکت بازتابی نسبت به نور انجام میدهد تا اینکه فیزیکدان فرانسوی اورتس دو میران’ درخت گل ابریشم را در یک قفسه تاریک قرار داد و مشاهده کرد که گیاه با اینکه از تابش نور محروم است برگ خود را باز و بسته می کند. وی به این نتیجه نادرست دست یافت که این گیاه وضعیت خورشید را با اینکه در محیط تاریک قرار دارد حس می کند. بعد زیست شناس سوئیسی آگوستین دو کندل ‘ دریافت که گیاه در تاریکی در هر ۲۲ ساعت نه در ۲۴ ساعت برگ خود را باز و بسته می کند. این بدان معناست که گیاه به نور خورشید پاسخ نمی دهد بلکه به احتمال زیاد ساعت درونی دارد.